Bi̇lgi̇sayar Programlari Üzeri̇nde Eser Korumasi
Bilgisayar programı kısaca, bir görevin bilgisayar tarafından nasıl yerine getirileceğini gösteren sıralı talimatlar olarak tanımlanabilir. Program, aynı zamanda bilgisayar ortamında bir komutu yerine getirmeye yarayan yazılım ürünüdür.
Tarihi 100 dahi geriye gitmeyen bilgisayarlar, günümüzde iş hayatı başta olmak üzere gerek bireysel gerekse profosyonel yaşamı ele geçirmiş durumdadır. Bu nedenle bilgisayar programlarının eser niteliği ve hangi kanuna göre hangi sebeplerle korunmakta olduğu özellikle önem arz etmektedir.
Bilgisayar programlarının eser niteliği
Bir materyalin eser sayılabilmesi için, Fikir ve sanat eserleri kanununda (FSEK) sayılan eser türlerinden birisi içerisinde yer almalı ve sahibinin hususiyetini taşımalıdır. Bilgisayar programlarını bu açıdan incelediğimizde, sıradan herhangi bir kişi tarafından meydana getirilemeyeceği kesin olan bilgisayar programlarının bir şekilde sahibinin hususiyetini taşıdığını söyleyebiliriz. Nitekim FSEK madde 2’de 1995 yılında yapılan bir değişiklik ile “Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları” ilin ve edebiyat eserleri arasında sayılmıştır. bilgisayar programının hazırlık aşamaları denildiğinde, bilgisayar programını oluşturan kaynak kod, arayüz, algoritma gibi öğeleri sıralayabiliriz. 5846 sayılı Kanun ise, bu hazırlık aşamalarını, yalnız ve yalnız bir program meydana getirmeleri şartı ile eser olarak kabul edip korumaktadır.
Bilgisayar programlarının hukuki ve cezai yollarla korunması
5846 sayılı FSEK madde 2’de eser olarak sayılan bilgisayar programları üzerinde hakları bulunan eser sahibinin, ilgili kanunda sayılan manevi ve mali hakları mevcuttur. Bu haklar sırası ile manevi haklar bakımından: Umuma arz salahiyeti, 2. Adın belirtilmesi salahiyeti, 3. Eserde değişiklik yapılmasını men etmek iken, mali hakları işleme hakkı çoğaltma hakkı, yayma hakkı, temsil hakkı ve İşaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkıdır.
Hakların hukuki yollarla korunması:
Bilgisayar programları üzerinde hakları bulunan eser sahipleri, aşağıda verilen davaları açabilirler.
1- FSEK madde 77 gereğince mahkemeye yapılacak bir başvuru neticesinde mahkemece muhafaza altına alma ve toplatma da dahil olmak üzere ihtiyati tedbirler uygulanmasını talep etmek,
2- FSEK madde 66 gereğince başlamış ve devam eden bir tecavüzün kaldırılması için tecavüzün kaldırılması davası açmak,
3- FSEK madde 69 gereğince tecavüz tehlikesi veya tecavüzün başlaması ihtimalinin yüksek olduğu bir durum varsa tecavüzün önlenmesi davası açmak,
4– FSEK madde 68 gereğince taraflar arasında sözleşme yapılsa idi alınacak sözleşme bedelinin 3 katına kadar maddi tazminat talep etmek.
Hakların cezai yollarla korunması:
Eser sahibinin izni bulunmaksızın mali veya manevi haklara tecavüzde bulunulması aynı zamanda mali veya manevi haklara tecavüz suçunu oluşturmakta olup, şüpheli/şüpheliler hakkında, FSEK madde 71 gereğince bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunmaktadır.
Av. Meltem AKKAYA